เหรียญชุดนี้สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่ระลึกใน "พระราชพิธีมหาสมณุตตมาภิเศก" เลื่อนพระอิสริยยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ ขึ้นเป็น พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมสมเด็จพระปวเรศวริยาลงกรณ์ ดำรงพระยศฝ่ายสมณศักดิ์เจ้าคณะใหญ่แห่งพระสงฆ์ทั้งในกรุงเทพฯ และหัวเมืองทั่วพระราชอาณาเขต หรือ “สมเด็จพระสังฆราช องค์ที่ 8 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์” เมื่อวันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ.2434 พระชนมายุได้ 82 พรรษา จากนั้นมาประมาณ 10 เดือน พระองค์ก็สิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ.2435
เหรียญที่ระลึกใน "พระราชพิธีมหาสมณุตตมาภิเศก" เลื่อนพระอิสริยยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ หรือที่เรียกว่า “เหรียญที่ระลึกมหาสมณุตตมาภิเศก” นั้น มีการจัดสร้างเหรียญขึ้น 2 แบบ คือ
1. แบบ 1 เรียกว่า "เหรียญปวเรศ" หรือ "เหรียญบาตรน้ำมนต์"
2. แบบ 2 เรียกว่า "เหรียญมือ"
-เหรียญที่ระลึกมหาสมณุตตมาภิเศก แบบ ๑ ลักษณะเป็นเหรียญรูปไข่ ขอบเรียบ ด้านหน้า เป็นรูปอัฐบริขาร พัดยศ และเบญจปฎลเศวตฉัตร (ฉัตรขาว ๕ ชั้น) มีอักษรเป็นภาษามคธว่า "อยํโข สุขิโตโหติ นิทฺทุกฺโข นิรุปทฺทโว อนันตราโย ติฏฺเฐยฺย สพฺพโสตฺถี ภวันฺตุเต" แปลว่า ผู้นี้แลมีความสุข ไร้ความทุกข์ ไร้อุปัทวะ ไม่มีอันตราย พึงดำรงอยู่ ขอความสวัสดีจงมีแด่ท่าน ด้านหลัง มีข้อความว่า "ที่รฤก งานมหาสมณุตตมาภิเศก พระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมสมเด็จพระปวเรศวริยาลงกรณ์ วันที่ ๒๗ พฤศจิกายน รัตนโกสินทร์ศก ๑๑๐" (ด้านบนคำว่า "ศก" มีเลขไทย "๒๔") ชนิดทองแดง ขนาดส่วนกว้าง ๔๔ มิลลิเมตร ส่วนยาว ๕๕ มิลลิเมตร สร้าง พ.ศ.๒๔๓๔
จากข้อมูลในหนังสือดังกล่าว แสดงว่า เหรียญปวเรศ หรือ เหรียญบาตรน้ำมนต์ นี้ มีการจัดสร้างเป็นเนื้อทองแดง ที่มีขนาดค่อนข้างเขื่อง และจากรูปลักษณะของเหรียญ แสดงให้เป็นถึงความประณีตบรรจงสร้างสรรค์ของช่างฝีมือผู้ทำแบบแม่พิมพ์ ที่สามารถบรรจุเครื่องอัฐบริขาร พัดยศ และเบญจปฎลเศวตฉัตรทั้งหมดไว้ในเหรียญได้อย่างเหมาะเจาะ แลดูสวยงามสง่า การพิจารณาให้ดูฝาบาตรในตัวเหรียญจะมีขอบปลิ้นอยู่ด้านบน และเหรียญจะมีน้ำหนักมาก
|